Köprülü kavşak nedir?
Köprülü kavşak , yön değiştirmelerin yer aldığı iki ana trafik akımının dikey olarak ayıran sistemlerde kullanılır. Bir başka deyişle modern köprülü kavşak birbiri ile bağlantılı rampaların kavisli bir şekilde ayrılmasıdır.
Köprülü kavşaklar, daha büyük bir kapasite sağlamak, yüksek hızların devamını sağlamak, araçlara ilişkin sorunları en aza indirgemek ve sonuç olarak trafik güvenliğini artırmak gibi işlevsel kriterlere ve bölgeler arası politik sisteme göre tasarlanır.
Bir köprülü kavşakta trafik haraketleri mümkün olduğunca basit olmalı ve sürücüye sürpriz teşkil edecek olaylar en az oranda yer almalıdır. Bu başarıldığında iyi bir tasarım gerçekleştirilmiş demektir.
Köprülü kavşakların kullanım yerleri nerelerdir?
Her şeyden önce "Kavşaklar nerelerde kullanılmalıdır ?" sorusuna cevap verecek sistemler şöyle sıralanabilinir;
- Tali yol - tali yol
- Tali yol - ana yol
- Ana yol - ana yol
- Anayol - ekspres / otoyol
Tüm bu sistemlerin tasarımı aşamasında göz önünde bulundurulması gereken temel hususlar şöyle sıralanabilinir;
- Dikey ve yatay doğrultular, çalışma koşullarına uygun olmalıdır.
- Kavşaktaki ve kavşak civarındaki yollar doğal olmalıdır.
- Görüş mesafesi koşullan açısından yeterli olmalıdır.
- Proje çevre koşullarına uygun olmalıdır.
Kırsal alanlarda kavşaklar, kentsel alanlardaki kavşaklara oranla nispeten farklı şekilde önemli güvenlik sorunları içerirler. Başlıca sorunlar, kavşakta dönüş yapmak üzere yavaşlayan ya da duran araçlardan kaynaklanan hız farklılıklarından doğmaktadır. Tali kavşaklarda hız farklılıkları büyük ölçüde kavşağın aydınlatılması ve trafiğin, sola dönüş yapmak için bekleyen aracın sağına alınması ile azaltılabilinir. Bunun için sola dönüş şeridi teşkil edilir. Ancak sola dönüş yapan araç yok ise bu teşkil edilen şerit bir iç şerit halini alır. Sağa dönüş yapan araçların seri akımını sağlamak amacıyla dönüş platformları sıkça kullanılır. Bu platformların geometrik tasarımı, istenilen hız ve geçiş üstünlüğü arasındaki devreye göre ayarlanır.
Bu gibi platformlarda oluşan kazalar, ana yola geçmek için bekleyen sürücünün kavşağa yaklaşan diğer bir aracın dikey manevrası ile karşılaştığı anda oluşur. Bu tip kazaları önlemek için tasarımcı, ya kavşakla bağlantı noktalarını birbirlerine yaklaştırarak, dönüş platformlarını oldukça tutucu bir şekilde düşünmeli ya da geçiş üstünlüğü kuralı uygularken dönüş platformu ile iç şeritler arasında en az 800 feet'lik (245 m.) ayrı bir alan oluşturmalıdır.
Bir köprülü kavşakta trafik haraketleri mümkün olduğunca basit olmalı ve sürücüye sürpriz teşkil edecek olaylar en az oranda yer almalıdır. Bu başarıldığında iyi bir tasarım gerçekleştirilmiş demektir.
Köprülü kavşak kullanımından kaynaklanan sorunlar nelerdir?
Köprülü kavşaklar, topoğrafik alanının durumu ve tasarımcının yaratıcı düşüncesine bağlı olarak pek çok şekillerde bulunurlar.Geçmiş yıllara dayanan deneyimler sonucu ortaya çıkan sorunlar şöyle sıralanabilinir;
- Yetersiz tanımlanmış çıkış noktaları : Eğer sürücüler, dikey hat nedeniyle rampa duruşunu erken farkedemeyip mevcut hız azaltma alanını kullanmazsa, rampa tasarım koşullarını aşarak ana şeritlere geçme ihtimalleri bulunmaktadır.
- Ani hız değişiklikleri : Tehlikeli, çıkış rampa dizaynları, çoğunlukla sürücünün umduğundan daha ani değişikliklere neden olur.
- Dengesiz görüş alanı : Çoğu kez, sürücünün uygun manevrayı yapacak planlama için yeterli görüş alanı sağlanamaz.
- Karışık geometrik durum : Kağıt üzerinde iyi planlanmış gibi görünen fakat sonuçta sürücüyü karışıklığa sürükleyen çok kanallı kavşaklar ve rampa terminalleri yapılmaktadır.
- Yetersiz tanımlanmış giriş noktaları : Bu durum iki esas problemi içermektedir. Birincisi rampayı kesen yoldan giriş; ikincisi de otoyolla giriş veya birleşme noktasının sağlıklı bir şekilde belirlenmemesidir.
- Doğal olmayan kaynaşma koşulları : Soldan girişler doğal olmayan manevralar gerektirir. Sürücünün daha az görüş açısı ve deneyimi olduğundan soldan trafiğe doğru olarak giremez.
Ayrıca yüksek hacimli bir trafik yığınına saatte 45 - 50 mil hız ile girmesi beklenemez.
- Aldatıcı veya sağlıksız görüş açısı : Bir otoyola giriş çok kompleks bir manevradır. Emniyetli ve etkili bir şekilde kaynaşmak için sürücünün, içine karıştığı trafik yoğunluğunu uygun bir perspektif ile görebilmesi gerekir.
Yukarıda bahsedilen problemlerden de anlaşılacağı üzere köprülü kavşak deyince, akla tek tip bir yapı gelmemektedir. Tasarımı yapacak kimsenin insiyatifine ve köprülü kavşağın kaplayacağı alana göre bir çok kavşak dizaynı yapmak mümkündür. Kavşakların birbirlerine kıyasla avantaj ve dezavantajları olduğu kaçınılmaz bir gerçektir. Her tasarımcı, bütün trafik ve çevre koşullarını dikkate alarak sorunsuz bir kavşak projelendirmelidir.
Köprülü kavşakların avantaj ve dezavantajları nelerdir?
Köprülü kavşak tiplerinin avantaj ve dezavantajları şu şekilde sıralanabilinir;
- Trompet kavşak
- İlgili donanımları, yüksek hızda yarı direkt hareketlerle ağır dönüşler için yeterli trafik hacmindedir.
- Tek yapı gerektirmektedir.
- Örülme yoktur. (Örülme : Dar açılı kesişmelere verilen addır.)
- Tüm hareketlerin serbestçe akımını sağlayan yüksek kapasitededir.
- Kavşak ayağı ve kollarda eğim arttıkça kavşak kapasitesi azalır.
- Köprülü rotari kavşak
- İlgili donanımları, şehir dışındaki kavşaklar ile dört veya daha fazla yaklaşımlı hız ve hacmi yüksek olmayan yerler için basit bir çözümdür.
- Büyük mülk (alan) gerektirmektedir.
- Örülme kesitlerinin hız ve kapasiteleri sınırlıdır.
- Yönlendirici işaretleme gerekmedikçe çevre çapı, örülme kesitlerinde, donanımlara uygun boyu büyültmektedir.
- Tek diamond kavşak
- Yapının ilersindeki tek girişler yüksek standartlıdır.
- Yapının ötesindeki tek çıkışlar yüksek standartlıdır.
- Kullanılan mülk (alan) ve yapısal maliyet ekonomiktir.
- Sürekli yolda tek girişler işaretlemeyi basitleştirici özelliktedir.
- Yapının (kavşağın) altında veya üstünde şerit değiştirmek için sürate ihtiyaç yoktur.
- Sürekli yolda örülmeler yoktur.
- Yan yollarda sol dönüş hareketleri kapasitenin altındadır. ,
- Yan yoldan ana yola geçişlerde ve bilhassa yan yolun rampa terminallerinde görüş sağlamak zorlaşmaktadır.
- Yan yol üzerinde kaza olabilecek bir çok noktada sinyalizasyon yapılmadıkça proje potansiyeli artırılamaz.
- Yolda yanlış hareketler muhtemeldir.
- Şaşırtmalı yonca kavşak
- Ana yolda hızlı trafikte, yapının ilerisine yerleştirilen giriş terminalleri tercih edilir.
- Örülmeler elemine edilmiştir.
- Tek girişler sürekli yolda işaretlemeyi basitleştirici özelliktedir.
- Gelecekteki hacimsel genişleme, açılmalar ve ekstra şeritlerin eklenmesine elverişlidir.
- Yan yollardan gelen sol dönüşler doğal sağ dönüşleri değiştirir.
- Şaşırtmalı yonca kavşak
- Ana yolda hızlı trafikte, yapının ilerisine yerleştirilen giriş terminalleri tercih edilir.
- Örülmeler elemine edilmiştir.
- Yan yollar üzerindeki rampa terminallerinin kapasite ve emniyeti, uç noktalarında limittedir.
- Yan yollar sol dönüş hareketleri için durdurucu durumdadır. Yan yollar üzerinde sol dönüşler şeritte beklemeyi
gerektirir.
- Yonca kavşak
- Tek yapısal projelendirme, sol dönüşlerde mücadeleyi elemine etmiştir.
- Trafik sinyalizasyonu zorunlu değildir.
- Eğer zorunluysa, kademeli inşa edilebilirler.
- Büyük alan isterler.
- Sürekli yol ve yan yoldaki her iki örülme kritik limit kapasitesindedir.
- Sürekli yolda duble giriş işaretlemeleri komplikedir.
- İlave örülme şeritleri üst ve alt yapı maliyetlerini arttırmaktadır.
- İç döngülerdeki yavaşlamalarda kifayetsiz uzunluklar, sürekli yolun hızını ve kontrol hızını düşürmektedir.
- Emniyet özellikleri düşüktür.
Köprülü kavşaklarda ne tür trafik kazaları meydana gelmektedir?
Tüm bu kavşak tiplerinde olan belirli tip kazalar, köprülü kavşağın tip ve tasarımı ile doğrudan veya yarı doğrudan ilgilidir. Belirli tip kazalar şu şekilde sıralanabilinir;
- Arkadan vurma şeklinde çarpışmalar : Bu tip kazalara çok sık rastlanır. Sürücünün aynı anda hem omuz hizasından trafiği kontrol edip hemde öndeki boşluğu doldurması sonucu giriş rampasında meydana gelir.
- Sabit objeye çarpmalar: Bu tip kazalar, köprünün yapısı nedeniyle inşa edilmiş bulunan sabit objeler nedeniyle meydana gelir. Platformdaki payanda çıkıntıları yüksek oranda kazalara neden olmaktadır.
- Yol dışına taşma sonucu doğan kazalar: Köprülü kavşaklar karar noktaları olup tehlikeli geometrik noktalardan oluşurlar. Bu iki unsurun birleşmesi sonucu kontrol kaybından doğan kazalar meydana gelir.
- Kavram karışıklıkları: Yüzey tipi köprülü kavşak sistemleri meyilli köprülü kavşakları ortaya çıkarır. Bu kavşaklar yapıya çok yakın olup köprü yayları, trafik bariyerleri ve kesişen platformun dik hattı nedeniyle belirli bir görüş açısı ile sınırlıdır.
- Yanlış yol hareketleri: Tüm hallerde yanlış yol hareketleri köprülü kavşakta başlar. Bazı durumlar kaçınılmazdır. Ancak diğerleri, tasarımın doğrudan sonuncusu olarak sürücü hatasından doğar.
Kırsal koşullarda en yüksek kaza oranının çıkış rampalarında olduğu gözlenmiştir. Ancak bu kazaların çoğu otoyol hızında, tehlikeli rampa koşullarına geçiş yapan sürücülerden doğmaktadır.
Giriş rampalarında oluşan kaza oranı, yaklaşık olarak çıkış rampasında oluşan kaza oranının yarısıdır.
Kentsel koşullarda en yüksek kaza oranı giriş rampasında meydana gelmektedir. Sürücünün yoğun trafikte boş yer ararken arkadaki arabayı kontrol edememesinden kaynaklanmaktadır.
Çıkış rampasında oluşan kazalarda ise sistemdeki kontrol tertibatının durması sonucu arkadan vurmalar şeklinde oluşmaktadır. (Kaynak: Dr. M. Kürşat Çubuk; Gazi Üni. Müh. Mim. Fak. Inş. Müh. Böl. Ulaştırma A.B.D. Öğretim Elemanı, II. ULAŞIM VE TRAFİK KONGRESİ - SERGİSİ, 1.GİRİŞ 2012)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder